کتاب بیست و یک درس برای قرن بیست و یکم | یووال نوح هراری | ترجمه نیک گرگین

نقد و برسی کتاب انسان خداگونه نوشته یووال نوح هراری

کتاب بیست و یک درس برای قرن بیست و یکم سومین کتاب یووال  نوح هراری است که تمرکز آن روی زمان حال و جایی که در آن زندگی می‌کنیم  است. دو کتاب اول نویسنده، یعنی کتاب انسان خردمند گذشته انسان را بررسی کرد و نشان داد که انسان چگونه به فرمانروای زمین تبدیل شده است. کتاب دوم نویسنده یعنی کتاب انسان خداگونه  آینده را بررسی کرد و تلاش داشت مقصد نهایی هوش و وجدان بشر را به تصویر  بکشد. اما این کتاب – کتاب سوم یووال نوح هراری – به مسائل حال حاضر بشر و  آینده نزدیک می‌پردازد.

یووال درباره این کتاب و اینکه به چه موضوعاتی می‌پردازد در مقدمه چند سوال مهم مطرح می‌کند:

اکنون  چه چیزی در حال روی‌دادن است؟ بزرگ‌ترین چالش‌ها و مهم‌ترین انتخاب‌های  امروز چیست؟ به چه چیزی باید توجه کنیم؟ چه چیزی باید به کودکانمان  بیاموزیم؟

بیل گیتس، که یکی از طرفداران و خوانندگان کتاب‌های یووال محسوب می‌شود، درباره کتاب ۲۱ درس برای قرن ۲۱ می‌نویسد:

ذهن  انسان همیشه نگران است و این لزوماً چیز بدی نیست. به هرحال اگر خرسی به  سمت شما بیاید، نگرانی می‌تواند جانتان را نجات بدهد؛ هرچند این روزها،  لزومی ندارد که اکثر ما نگران خرس‌ها باشیم، چون زندگی مدرن دلایل زیادی  برای نگرانی عرضه می‌کند: تروریسم، تغییرات اقلیمی، ظهور هوش مصنوعی، اخبار  جعلی، تجاوز به حریم خصوصی و حتی کاهش آشکار همکاری‌های جهانی.

هراری،  در این کتاب، چارچوبی مفید برای روبرو شدن با این ترس‌ها ساخته است. به  اعتقاد او، رمز پایان دادن به اضطراب‌هایمان، نگران بودن نیست، دانستن این  است که نگران چه چیزهایی باشیم، چقدر نگرانشان باشیم و چگونه برای آینده‌ای  متفاوت از جهانی که در آن زندگی می‌کنیم، آماده شویم.

کتاب ۲۱ درس برای قرن ۲۱ چالش‌های پیچیده عصر حاضر را به‌روشنی بررسی کرده و به همین دلیل، خواندن آن ضروری است.

سووال  نوح هراری دارای دکترای تاریخ از دانشگاه آکسفورد است و دو کتاب قبلی او  بیش از ۱۲ میلیون نسخه فروش داشته و به ۴۵ زبان ترجمه شده است. هراری دوبار  چایزه پولانسکی را در سال‌های ۲۰۰۹ و ۲۰۱۲ برای خلاقیت و اصالت دریافت  کرده و در سال ۲۰۱۱ نیز جایزه انجمن تاریخ نظامی مانکادو را به خاطر مقالات  درخشانش در حوزه تاریخ نظامی برد.

خلاصه کتاب بیست و یک درس برای قرن بیست و یکم

در  کتاب‌های قبلی نویسنده، خواننده‌ به نحوی با داستان روبرو بود. داستانی که  گذشته و آینده را روایت می‌کرد اما در این کتاب روایت تاریخی وجود ندارد و  کتاب از درس‌های مختلفی تشکیل شده است. همان‌طور که از عنوان کتاب نیز  مشخص است، کتاب شامل ۲۱ درس است که به چالش‌های جدی حال حاضر و آینده نزدیک  تاکید دارند. این ۲۱ درس در پاسخ به سوالات مختلفی هستند اما وجه مشترک  همه این درس‌ها پاسخ به این سوال است که واقعا در دنیای امروز چه اتفاقی در حال رخ دادن است؟ و مهم‌تر از آن، معنای این اتفاقات چیست؟

۲۱ درس موجود در این کتاب در ۵ بخش دسته‌بندی شده است. بخش اول به چالش تکنولوژیک  می‌پردازد که شامل چهار فصل آرمان‌زدایی، کار، آزادی و برابری است. در بخش  اول نویسنده مجددا به این نکته تاکید دارد که انسان بیشتر به قصه‌ها توجه  دارد و به همین موضوع فکر می‌کند اما نکته اصلی اینجاست که در دنیای امروز،  قصه‌های مهم و گسترده جهانی در حال از بین رفتند هستند. این موضوع در حالی  است که ادغام بیوتکنولوژی و تکنولوژی اطلاعات ما را با بزرگ‌ترین چالش‌های  بشر تاکنون مواجه می‌کند.

بخش دوم کتاب به چالش سیاسی  می‌پردازد و شامل فصل‌های جامعه، تمدن، ناسیونالیسم، دین و مهاجرت است. در  این بخش نشان داده می‌شود که ادغام بیوتکنولوژی و تکنولوژی اطلاعات، هسته  مدرن ارزش‌های آزادی و برابری را تهدید می‌کند و هر چاره‌ای برای چالش  تکنولوژیکی باید با همکاری جهانی همراه باشد. اما ناسیونالیسم، مذهب و  فرهنگ، بشر را به اردوگاه‌های خصمانه تقسیم و مشارکت در سطح جهانی را بسیار  مشکل کرده است.

بخش سوم که یأس و امید  نام دارد شامل فصل‌های تروریسم، جنگ، فروتنی، خدا و سکولاریسم می‌شود. این  بخش شاید چالشی‌ترین بخش کتاب باشد که نویسنده اعتقاد دارد با وجود  چالش‌های بی‌سابقه و اختلاف‌های شدید، اگر ترس‌هایمان را کنترل کنیم و کمی  از عقایدمان کوتاه بیایم، شاید بشر بتواند بر مشکلاتی مانند تروریسم و جنگ  فایق آید.

بخش چهارم کتاب ۲۱ درس برای قرن ۲۱ حقیقت  نام دارد که شامل درس‌های جهل، عدالت، پسا-حقیقت و افسانه علمی می‌شود.  یووال در این بخش می‌پرسد که تا کجا می‌توانیم پیشرفت‌های جهانی را درک  کنیم و تبهکاری را از عدالت تشخیص دهیم؟ او نشان می‌دهد که فرآیندهای جهانی  پیچیده‌تر از آن شده‌اند که هرکسی به راحتی بتواند درکشان کند. در این بخش  به ما نشان می‌دهد که چگونه می‌توان حقیقت را درباره جهان فهمید و چه کاری  باید انجام دهیم تا قربانی تبلیغات و خبرهای جعلی نشویم. این بخش را  می‌توان مهم‌ترین بخش کتاب به حساب آورد.

بخش آخر کتاب که انعطاف‌پذیری  نام دارد سه درس را به نام‌های تعلیم و تربیت، معنا و مراقبه شامل می‌شود.  نوح هراری در این بخش تهدیدهای متفاوت را کنار هم قرار داده است و نگاهی  کلی‌تر انداخته است. سوال‌های اساسی و تفکر برانگیز در این بخش مطرح  می‌شود. در زمانه‌ای که داستان‌های قدیمی فروریخته و تاکنون داستان جدیدی  برای جایگزینی آن‌ها پیدا نشده، ما که هستیم؟ چه کاری باید در زندگی انجام  دهیم؟ به چه مهارت‌هایی نیاز داریم؟

در  قسمت دیگری از مقدمه نویسنده، که دید بهتری به مسائل کتاب در اختیار  خواننده قرار می‌دهد، یووال سوال‌های مهمی که در کتاب به آن‌ها پاسخ می‌دهد  را بیان می‌کند. در این قسمت می‌خوانیم:

فصل‌هایی  از کتاب، عقل انسان را پاس داشته و بقیه نقش حیاتی حماقت بشر را برجسته  کرده است. اما سوال بسیار مهم همچنان پابرجاست: امروز در جهان چه می‌گذرد و  معنای عمیق این اتفاق‌ها چیست؟ به قدرت رسیدن دونالد ترامپ بر چه چیزی  دلالت دارد؟ برای اپیدمی اخبار جعلی چه‌کار می‌توانیم بکنیم؟ چرا  لیبرال‌دموکراسی دچار بحران است؟ آیا خدا به زندگی‌مان بازگشته؟ جنگ جدیدی  در شرف وقوع است؟ چه تمدنی بر جهان استیلا دارد – تمدن غرب، چین یا اسلام؟  آیا اروپا باید درهایش را به روی مهاجران باز بگذارد؟ ملی‌گرایی می‌تواند  مشکلات نابرابری و تغییرات اقلیمی را حل کند؟ برای مقابله با تروریسم چه  باید کرد؟

برسی کتاب بیست و یک درس برای قرن بیست و یکم

در  همان ابتدای کار، در اولین جمله مقدمه کتاب، خواننده به سرعت متوجه می‌شود  که این کتاب حرف‌های خوبی برای گفتن دارد. حرف‌هایی که در این دنیای شلوغ  می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد. کتاب‌های یووال نوح هراری همیشه چالشی  بودند و همیشه خواننده را درگیر خود می‌کند. جمله اول مقدمه نیز دقیقا نشان  می‌دهد که دوباره با یک کتاب چالشی روبرو هستیم. جمله اول مقدمه چنین است:  «در دنیایی که گرفتار سیلاب انبوه اطلاعات بی‌ربط است، شفافیت برتری است.» بنابراین در همین‌جا به شما پیشنهاد می‌کنم اگر به دنبال شفافیت هستید، مطالعه این کتاب را از دست ندهید.

در  کتاب ۲۱ درس برای قرن ۲۱ با حجم گسترده‌ای از اطلاعات روبرو هستیم که  یووال با همان سبک خاص خود در اختیار ما قرار می‌دهد به نحوی که کتاب به  هیچ وجه خسته‌کننده و یا گنگ نیست، همه‌چیز در عین سادگی و شفافیت پیش روی  شماست. اما باید توجه داشته باشیم که در میان انبوه اطلاعات کتاب، برخی از  آن‌ها حقیقت علمی و یا موارد ثابت‌شده هستند و برخی دیگر صرفا نظرات شخصی  نویسنده هستند. قاطی نکردن این دو مورد درنهایت باعث می‌شود خواننده دید  بهتری به هر کدام از درس‌ها داشته باشد.

نکته دیگری که درباره کتاب وجود دارد این است که آیا موضوعات این کتاب با کتاب‌های قبلی نویسنده همپوشانی دارد؟ پاسخ به این سوال «بله»  است اما اگر شما کتاب‌های انسان خردمند و انسان خداگونه را مطالعه و از  قلم و محتوای کتاب‌های یووال راضی هستید به شدت به شما پیشنهاد می‌کنم که  این کتاب را نیز مطالعه کنید. برخی از مطالب این کتاب به شکل مختصر در  کتاب‌های انسان خردمند و انسان خداگونه بودند اما در اینجا به شکل وسیع‌تر  به هرکدام از آن موضوعات اشاره شده است. پیشنهاد دیگر ما این است که به  تازگی دو کتاب اول یووال را خوانده‌اید، مدتی صبر کنید و سپس مطالعه این  کتاب را شروع کنید.

باید اشاره کنم که  مطالب این کتاب برای کسی که نوشته‌های یووال را مطالعه نکرده باشد، ممکن  است سخت و یا تخصصی به نظر برسد اما واقعیت این است که مطالب کتاب به ساده‌ترین  شکل ممکن بیان شده است و بدون تردید هر خواننده‌ای را غرق خود می‌کند.  طبیعتا خواندن این کتاب را به همه پیشنهاد می‌کنیم اما به شکل ویژه مطالعه  آن را به پدر و مادرها توصیه می‌کنیم. مطالعه این کتاب وسعت دید هر فردی را  گسترده‌تر و کمک می‌کند به چیزهایی فکر کنیم که تا به حال به آن‌ها فکر  نکرده‌ایم. همچنین باعث می‌شود نگران چیزهایی باشیم که تا پیش از مطالعه  کتاب شاید اصلا از وجود آن‌ها خبر نداشتیم.