هگل (1770-1831) متعلق به دوره ایده آلیسم آلمانی در دهه های پس از کانت است. سیستماتیک‌ترین ایده‌آلیست پساکانتی، هگل، در سراسر نوشته‌های منتشر شده‌اش و همچنین در سخنرانی‌هایش، تلاش کرد تا فلسفه‌ای جامع و نظام‌مند را از یک نقطه شروع منطقی ارائه دهد. او شاید بیشتر به خاطر گزارش غایت‌شناختی‌اش از تاریخ مشهور است، روایتی که بعدا توسط مارکس تصاحب شد و به یک نظریه ماتریالیستی از یک تحول تاریخی که در کمونیسم به اوج خود رسید، «وارون» شد. در حالی که فلسفه‌های ایده‌آلیستی در آلمان به هگل برمی‌گردند (بیزر 2014)، جنبشی که معمولا به عنوان ایده‌آلیسم آلمانی شناخته می‌شود، عملا با مرگ هگل پایان یافت. مسلما از زمان انقلاب‌های تفکر منطقی از آغاز قرن بیستم، جنبه منطقی اندیشه هگل تا حد زیادی فراموش شده است، اگرچه فلسفه سیاسی و اجتماعی و دیدگاه‌های کلامی او همچنان مورد توجه و حمایت قرار گرفته است. با این حال، از دهه 1970، درجه ای از علاقه فلسفی عمومی تر به اندیشه سیستماتیک هگل و مبنای منطقی آن احیا شده است.
چهل سال از مرگ حمید عنایت، استاد علوم سیاسی، مترجم و متفکر می‌گذرد و ما همچنان مرهون آثار بزرگ و ارزنده‌اش هستیم. دربارۀ پیشینۀ خانوادگی و تحصیلات و آثار او نوشته‌هایی متعدد در دسترس است. وجه ممیز آثار او را می‌توان ترجمۀ آثار مهم، نثر خوش و معادل‌گذاری‌هایی دانست که هنوز کارآمد و آموزنده است. یکی از نمونه‌های آن کتاب فلسفۀ هگل است.
این کتاب را سال‌ها پیش خواندم، وقتی دوباره به آن مراجعه کردم از نثر و شیوایی کلام او به وجد آمدم. به‌خوبی می‌دانیم هر اثری، چه ترجمه و چه تألیف، بی‌اشکال و بی‌نقص نیست اما سرشاخ شدن با فلسفۀ هگل و حتی شرح‌هایی که بر آن نوشته شده، کاری سعب و دشوار است. رعایت وفاداری به متن در عین رعایت شیوایی ترجمه نیز از جملۀ این سختی‌هاست.
دریغ که حمید عنایت زود چشم از جهان فروبست و ما را از دوران پختگی اندیشه و آثارش محروم کرد. زندگی پرفراز و نشیب او، چه صبغۀ فرهنگی خانواده و تحصیلاتش در ایران و انگلستان و چه علائق و فعالیت‌های سیاسی و فرهیختگی‌اش، از او متفکری توانمند ساخت که اگر بیشتر زنده می‌ماند بر آثار پربارش می‌افزود.
کتابی که در دست دارید در شرح اندیشۀ هگل اثری کلاسیک است که با وجود گذشت قریب به صد سال از انتشار آن به زبان اصلی، هنوز تجدید چاپ می‌شود و به همین ترتیب در ایران نیز بارها تجدید چاپ شده است. امیدواریم بازنشر این کتاب در قالب و حروف‌چینی امروزین به کار خوانندگان و علاقه‌مندان فلسفۀ هگل و ترجمه‌های حمید عنایت بیاید.
دیدگاه خود را بنویسید