میان مشاهیر ادبی ایران زمین، زندگی نامه برخی از شعرا، آثار و احوالشان یا پوشیده از ابهام و ایهام است یا آمیخته با جعل و نادرستی و یا ترکیبی از ایهام و جعل است. به همین دلیل مطالعه آثار، حوادث، زمان و اشاراتی که در برخی دیگر از آثار شده است؛ اندک اطلاعات درستی را میتواند به خوانندگان بدهد. همین اطلاعات اندک گاه میتواند ارزش بیشتری در مقایسه با اطلاعات ساختگی نویسندگان در ادوار مختلف داشته باشد. زندگی عطار نیز در گروه همین قسم از شاعران است که به سان برخی از آثارش در هاله ای از ابهام پیچیده شده است. از کیفیت زندگی و احوال او گرفته تا آثارش، با روایات و افسانه هایی غیر معقول در هم آمیخته است به آیینی که در برخی از موارد، تشخیص حقیقت را حتی برای اهل فن، دشوار گردانده است. برخی از محققان بر این باورند که فرید الدین ابوحامد محمد بن ابوبكر ابراهیم بن اسحاق عطار گدگنی نیشابوری مشهور به عطار نیشابوری در سال ۵۴۰ ه.ق در نیشابور دیده به جهان گشود. ...
آنچه از زندگی و احوال عطار می دانیم و میتوان به صحت آنها اعتماد کرد بسیار اندک است. استناد به آثار عطار و شواهد تاریخی به منظور اثبات سال ۵۴۰ برای تولد عطار چندان متقن نیست که تردید را به کلی زایل کند. سالهای ۵۱۳ و ۵۵۳ هـ. ق نیز قابل تأمل است. در مورد سال شهادت یا مرگ او گفته اند در سال ۶۱۸ ه.ق و در حمله مغول به نیشابور رخ داده است و در صحت این سال اتفاق نظر بیشتر است اگرچه این نیز قطعیتی ندارد. پورنامداریان مینویسد و سال تولد و مرگ وی را با دلایل قابل ملاحظه ۵۵۳ هـ . ق و ۶۲۷ ذکر کرده اند (پورنامداریان، ۱:۱۳۷۲)
بیشتر عطار پژوهان زندگی او را در طول قرن ششم رقم زده اند و تاریخ وفاتش را با حمله مغولان به نیشابور یکی دانسته اند؛ و وفات نه که شهادتش را که به روایت تذکره ها به دست مغولان شهید شده است. ماجرای مرگ عطار از غم انگیزترین رخدادهای روزگار است که در روان خواننده اثری دردناک به جای می گذارد. تذکره نویسان در این خصوص نگاشته اند پس از تسلط چنگیزخان مغول بر بلاد خراسان شیخ عطار نیز به دست لشکر مغول اسیر گشت. گویند مغولی میخواست او را بکشد شخصی :گفت این پیر را مکش که به خون بهای او هزار درم بدهم عطار :گفت مفروش که بهتر از این مرا خواهند خرید. پس از ساعتی شخص دیگری :گفت این پیر را مکش که به خونبهای او یک کیسه گاه ترا خواهم داد شیخ فرمود بفروش که بیش از این نمی ارزم مغول از گفته او خشمناک شد و او را از پای درآورد. نک جامی ۵۹۸ ۱۳۸۶؛ دولتشاه، ۳۳۲: ۱۳۸۵)
قدیم ترین مأخذ درباره پایان کار عطار روایت ابن الفوطی است: «استشهد على يد التتار بنیسابور که به موجب آن معلوم میشود که عطار به مرگ طبیعی نمرده و شربت شهادت نوشیده و محل قتلش شهر نیشابور بوده .... پس قتل او و قتل عام نیشابور به تصریح عطاملک جوینی در روز شنبه پانزدهم صفر سال ششصد و هیجده (۶۱۸) اتفاق افتاده و تا پانزده روز طول کشیده پس شهادت شيخ، على التحقيق است
در نیمه دوم صفر همان سال به وقوع پیوسته است...». (فروزانفر، ۱۳۵۳: ۹۱)
برگرفته از متن کتاب ...
دیدگاه خود را بنویسید