کتاب بوستان سعدی

معرفی کتاب بوستان سعدی اثر سعدی

سعدی شیرازی که او را پادشاه و استاد سخن می خوانند و شیخ اجل، در بهشت برین شعر پارسی بوستانی دارد که عطر دل انگیز گل های خوشبوی آن، هر جان شیفته و شیدایی را مست می سازد. این باغبان ادب فارسی، هر بوته ی دلفریب سخن را در این بوستان شکوهمند، با دست شاعری خود هرس کرده و منظومه ای در ده باب عرضه داشته است که تعداد اشعار آن به مثابه ی گل های رنگارنگ و بی نظیر به بیش از چهار هزار بیت می رسد. بوستان سعدی بر وزن متقارب سروده شده است و از این جهت، به سبب یکسان بودن وزن شعری آن با شاهنامه فردوسی، اغلب مقایساتی بین این دو اثر برجسته ی ادب پارسی دیده می شود. همچنین تاثیرپذیری زیادی از فردوسی و شاهنامه اش در بوستان به چشم می خورد.
پیشینه ی نگارش بوستان به سفرها و سیاحات سعدی بر می گردد و پس از حمد و ستایش پروردگار یکتا، نبی مکرم اسلام و چند تن از بزرگان و بیان علت منظوم بودن اثر، ابواب ده گانه آن آغاز می شود. اکثر قریب به اتفاق سعدی شناسان این اثر را آرمانشهر سعدی شمرده اند که در آن در باب موضوعاتی همچون عدالت و خرد و فکر، نیکوکاری، عشق و سرمستی، فروتنی، خشنودی و رضا، قناعت، تربیت، شکرگزاری و توبه صحبت به میان آورده است. پادشاه سخن با ذکر تمثیل و نکات نغز، دیدگاه های خود را در باب موضوعات ذکر شده مطرح ساخته و همچنان که زبان شعر، زبانی سهل و عوام پسند است، در عین حال نکته ها و گنج هایی هم برای صاحبان سخن داراست.
از میان تصحیح های مختلفی که از بوستان سعدی وجود دارد، تصحیح غلامحسین یوسفی که با پشتوانه ی دانش بی بدیل انجمن اساتید زبان و ادب فارسی به انتشار رسیده، معتبرترین و اصلاح شده ترین نسخه ی در دست از این شاهکار جهان ادب بوده و علاوه بر توضیحات دکتر یوسفی در باب دیدگاه های خود نسبت به شیخ اجل و توضیح واژگان دشوار، به تشریح نسخ بدل نیز پرداخته است.

قسمت هایی از کتاب بوستان سعدی 

 ره عقل جز پیچ بر پیچ نیست/ بر عارفان جز خدا هیچ نیست/ توان گفتن این با حقایق شناس/ ولی خرده گیرند اهل قیاس/ که پس آسمان و زمین چیستند؟/ بنی آدم و دام و دد کیستند؟/ پسندیده پرسیدی ای هوشمند/ بگویم گر آید جوابت پسند/ که هامون و دریا و کوه و فلک/ پری و آدمی زاد و دیو و ملک/ همه هرچه هستند از آن کمترند/ که با هستیش نام هستی برند/ عظیم است پیش تو دریا به موج/ بلند است خورشید تابان به اوج/ ولی اهل صورت کجا پی برند/ که ارباب معنی به ملکی درند/ که گر آفتاب است یک ذره نیست/ وگر هفت دریاست یک قطره نیست/ چو سلطان عزت علم بر کشد/ جهان سر به جیب عدم در کشد

 چنین نقل دارم ز مردان راه/ فقیران منعم، گدایان شاه/ که پیری به در یوزه شد بامداد/ در مسجدی دید و آواز داد یکی گفتش این خانهٔ خلق نیست/ که چیزی دهندت، بشوخی مایست/ بدو گفت کاین خانه کیست پس/ که بخشایشش نیست بر حال کس؟/ بگفتا خموش، این چه لفظ خطاست/ خداوند خانه خداوند ماست/ نگه کرد و قندیل و محراب دید/ به سوز از جگر نعره ای بر کشید/ که حیف است از این جا فراتر شدن/ دریغ است محروم از این در شدن/ نرفتم به محرومی از هیچ کوی/ چرا از در حق شوم زردروی؟/ هم این جا کنم دست خواهش دراز/ که دانم نگردم تهیدست باز شنیدم که سالی مجاور نشست/ چو فریاد خواهان برآورده دست/ شبی پای عمرش فرو شد به گل/ تپیدن گرفت از ضعیفیش دل/ سحر برد شخصی چراغش به سر/ رمق دید از او چون چراغ سحر/ همی گفت غلغل کنان از فرح/ و من دق باب الکریم انفتح/ طلبکار باید صبور و حمول/ که نشنیده ام کیمیاگر ملول/ چه زرها به خاک سیه در کنند/ که باشد که روزی مسی زر کنند/ زر از بهر چیزی خریدن نکوست/ نخواهی خریدن به از یاد دوست/ گر از دلبری دل به تنگ آیدت/ دگر غمگساری به چنگ آیدت/ مبر تلخ عیشی ز روی ترش/ به آب دگر آتشش باز کش/ ولی گر به خوبی ندارد نظیر/ به اندک دل آزار ترکش مگیر/ توان از کسی دل بپرداختن/ که دانی که بی او توان ساختن