کتاب فنا خسرو (عضدالدوله دیلمی ابوشجاع پناه‌خسرو) , نوشته فواد فاروقی

زندگینامه عضدالدوله دیلمی

ابوشجاع  عضد الدوله پسر حسن رکن الدوله دیلمی، مشهور ترین امیر سلسله آل بویه و از  ثروتمند ترین حاکمان شیعی ایران است که تونست بر قلمرو های بزرگ از ایالت  های اسلامی وسرزمین ایران پادشادهای کند.

ابوشجاع عضد الدوله پسر حسن رکن الدوله دیلمی، مشهور ترین امیر سلسله آل  بویه و از ثروتمند ترین حاکمان شیعی ایران است.از جمله مهم‌ ترین اقدامات  وی، بازسازی خرابی‌های بغداد، سدسازی، احداث آب‌انبارهای بزرگ، رونق  کشاورزی، جلوگیری از اختلاف بین شیعیان واهل سنت در بغداد، ساخت بیمارستان  عضدی در بغداد، بازسازی حرم علوی و حسینی و کاظمین و عسکریین و همچنین  کشیدن اولین حصار به دور شهر مدینه است.

آغاز حکومت

عضد  الدوله تنها سیزده سال داشت که پس از وفات عموی بزرگ خویش ، علی  عمادالدوله در سال ۳۳۸ق به توصیه عماد الدوله و به‌ جهت اینکه فرزند پسری  نداشت، جانشین وی در منطقه فارس، یکی از سه منطقه بزرگ شد و همان سال در  شیراز حکومت خویش را شروع کرد.

فتوحات

عضدالدوله  در سال ۳۵۷ق کرمان را فتح کرد و گنجینه‌ها، اموال و دارایی‌های بسیاری به  دست آورد و از همان سال فرمان خلیفه بغداد برای فرمانروایی عضد الدوله صادر  گردید.

در  سال ۳۶۰ق یکی از سرداران لشکر عضد الدوله، به نام عابد بن علی، به جیرفت  رفت و پس از تصرف آن به هرمز رفت و آن شهر را زیر سلطه خویش و دولت آل بویه  درآورد و پس از آن عمان نیز در همان زمان به تصرف عضد الدوله درآمد.همچنین  ابواحمد خلف، حاکم سیستان، حاکمیت و فرمانروایی عضد الدوله را پذیرفت و به  نام او خطبه خواند.

در سال ۳۶۷ق به‌ جهت اختلافی که بین  عضدالدوله و عزالدوله بختیار فرزند احمد معزالدوله حاکم بویهی بغداد پیدا  شد، عضد الدوله به بغداد حمله کرد و حکومت عزالدوله را سرنگون کرد و عراق  را نیز به قلمرو حکومت خود اضافه نمود. پس از تسلط عضد الدوله بر بغداد،  خلیفه عباسی وقت، الطائع بالله، دستور داد هر روز هنگام نمازهای صبح، مغرب و  عشاء، در مقابل خانه و محل سکونت عضد الدوله تشریفات حکومتی اجرا شده و  طبل‌ها را به صدا درآورده و نقاره بکوبند. همچنین دستور داد که از آن پس،  بر منبرها بعد از دعا برای خلیفه، برای عضد الدوله نیز دعا کنند. بنابر  تصریح ابن مسکویه، عضد الدوله اولین فرمانروای غیر عرب بود که به دستور  خلیفه عباسی چنین تشریفاتی برای او انجام می‌گرفت.  پس از آن گستره حکومتی  وی از سواحل دریای عمان تا شام و حدود مصر امتداد یافت.

همچنین  عضدالدوله در اختلاف بین دو برادرش، مؤید الدوله و فخرالدوله، از مؤید  الدوله حمایت کرد و به همراه مؤید الدوله به جنگ فخرالدوله رفتند و گرگان  وطبرستان را به تصرف درآوردند و عضد الدوله حکومت آن مناطق را به مؤید  الدوله سپرد. فخرالدوله در این تهاجمات متواری شد و به قابوس بن وشمگیر از  دشمنان آل بویه پناه برد.

مهمترین اقدامات عضد الدوله

بازسازی بغداد

پس  از اشغال بغداد توسط عضد الدوله دیلمی، به‌ جهت جنگ‌ هایی که بین وی و  عزالدوله صورت گرفته بود، خرابی‌ها و ویرانی‌های بسیاری در آن شهر به‌وجود  آمد. عضدالدوله در سال ۳۶۹ق دستور داد تا خرابی‌ها و ویرانی‌ها بازسازی  شوند. به‌همین جهت مسجد جامع این شهر را بازسازی کرد و به کسانی که توانایی  نوسازی خانه خود را نداشتند، وام پرداخت می‌کرد.

ساخت بازار

عضد  الدوله در کازرون فارس، بازاری مخصوص کتان‌ بافان ساخت که روزانه بیست  هزار درهم درآمد داشت. همچنین بازارچه‌هایی در مجاورت مسجد جامع رام هرمز  بنا کرد که در کمال زیبایی و پاکیزگی بود و سقفی منقش و کاشی‌ کاری داشت.  دروازه این بازارچه‌ها شب‌ها قفل می‌شد.

آب رسانی

عضد  الدوله آب‌انبارهای بزرگی برای ذخیره آب احداث کرد و تأسیسات بند امیر و  شبکه آبیاری فارس را ایجاد کرد. همچنین سدی که در سال ۳۴۹ق بر روی رودخانه  کر در اطراف شیراز ساخته شد، از کارهای عضد الدوله می‌باشد.

مقدسی  درباره سد امیر می‌نویسد: «سد امیر، سدّی بی‌ نظیر بود. قبل از احداث این  سد اطراف منطقه کربال در منطقه فارس، بیابانی خشک و بی‌آب و علف بود. با  احداث این سد منطقه آباد شد و حدود سیصد روستا از نعمت آب بهره‌ مند گردید.

همچنین در شهر استخر (که در زمان آل بویه از شهرهای مهم به‌ شمار می‌آمد) آب‌ انبار بزرگی در عصر عضد الدوله ساخته شد.

ساخت پل

از  دیگر اقدامات عضد الدوله، پل‌سازی و تعمیر پل‌های شکسته بود. از جمله پل  بزرگ بغداد را به اندازه عرض یک خیابان وسیع کرده و دو طرف آن را نرده‌  گذاری کرد.

کمک به کشاورزان

عضد  الدوله در رونق کشاورزی نیز تلاش می‌کرد. او افراد مورد اعتمادی را تعیین  می‌کرد تا در امور زراعت و برداشت محصول، بر کار کشاورزان نظارت کنند. در  نتیجه این تدبیر، میزان برداشت محصولات فزونی یافت.

توجه به زیبا سازی شهر

یکی  دیگر از کارهای عضد الدوله تشویق مردم بغداد برای زیبا سازی منزل و  دیوارهای آن بود. وی به صاحبان منازلی که خانه‌ها یشان مشرف به رودخانه  دجله بود، و از نظر مالی توانایی و بضاعت لازم را داشتند، دستور می‌داد که  در زیبا سازی ساختمان و منازل خویش تلاش کنند.

بیوگرافی فواد فاروقی

فؤاد فاروقی روزنامه نویس، مقاله نویس، ویراستار، شاعر متولد: 8 شهریور 1323  بستک، لارستان ، استان فارس تحصیلات: مدرسه ابن سینا ی شیراز، جمشید جم  (مدرسه زرتشتیان) تهران، الفبا، دبیرستان های البرز، رازی آبادان،  دارالفنون تهران و… استادان وی در مطبوعات: دکتر علی بهزادی، اسماعیل  جمشیدی، جواد کلهر، ذبیح الله منصوری، کارو، محمد عاصمی. نویسندگان مورد  علاقه وی : بهرام بیضایی، محمود دولت آبادی.

آثار فواد فاروقی

      سیری  در سفرنامه ها ( گشت و گذاری در سفر نامه ها ، این کتاب هم شامل چهار بخش  است الف- به ایران آمده ها ب- از ایران رفته ها ج- سفرنامه های برگزیده د-  سفرنامه نویسی معاصران.

1.         کارنامه ادبی ایران ( کند و کاوی در آثار ادبی متقدمان و متاخران،  همراه با نمونه ایی از آثارشان، همچنین شامل مقالات انتقادی ، ادبی که ثمره  سالیان متمادی همکاری با مطبوعات است)
2.      سرنوشت انسان در تاریخ ایران ( با استناد به بیش از چهارصد کتاب تاریخی،  این پژوهش نامه فراهم آمده است و زندگی انسان ها را از دوره افسانه ها تا  به امروز به بررسی می کشاند)
3.     عروسی شاهانه ( مجموعه مقالات تاریخی با امیزه ایی از طنز)
4.     خواجه های تاریخ
5.     پادشاهان سر بریده در تاریخ  ایران
6.     داستانواره های تاریخی
7.     شیطنت های تاریخ
8.     بهروزه خانم ( سرگذشت سوگلی حرمسرای شاه اسماعیل اول صفوی)
9.     معراج عشق ( سرگذشت شاه شجاع و رند شیراز حافظ، با چاشنی داستان و استناد به کتاب های تاریخی)
10.     پانته آ بانوی افسونگر شوش ( کتابی است درباره عشق پانته آ به همسرش و زندگی نامه کوروش کبیر)
11.     شهریار بی تاج و تخت ( سرگذشت کریم خان زند، مردی که بر دلها فرمان می راند و ماجرا های زمانش)
12.     ندیمه ( اسارت همسران شاه اسماعیل صفوی در کشور عثمانی پس از جنگ چالدران)
13.     لعبت ( کتابی درباره بریز و بپاش ها و هوسرانی های خلیفه هارون عباسی و همسرش زبیده)
14.     رامشگر ( حراج همسران تیمور لنگ در بازار مکاره…)
15.     بغداد خاتون در 2 جلد (زنی که فدای حرام شد، کتاب درباره ماجراهای دوره ایلخانان است)
16.      سیف القلم ( مردی که پس از مرگش هم جنایت می کرد، پردازش روانکاوانه به  زندگی اولین قاتل سریالی معاصر ایران همراه با بررسی زندگی قاتلان سریالی  جهان)
17.      حرمسرای خسرو پرویز ( این کتاب به زندگی خسرو پرویز ساسانی می پردازد و  هوسرانی هایس ، همراه با زندگی نامه باربد و دیگر موسیقی دانان زمانش)
18.      سرو زرتشت ( زرتشت با دستان خود ، دو سرو کاشت که هر یک بیش از هزار سال  عمر کردند ، این کتاب درباره سرو کاشمر است همراه با سروده های مقدس  پیامبر آریایی)
19.     سلطان عشق و حماسه در 2 جلد ( زندگی نامه بهرام گور ، شاه عاشق پیشه دوره ساسانیان)
20.     شاه عباس در 2 جلد ( زندگی نامه شاه عباس ، شاه هزار چهره صفوی و موسیقی دانان و شاعران زمانش)
21.     داریوش و دختران کوروش ( پردازش به زندگی داریوش اول هخامنشی و سه دختر کوروش بزرگ که یکی پس از دیگری به همسریش در آمدند)
22.     خواجه خسرو ( زندگی نامه خسرو پسر لطفعلی خان زند ، که پس از ارتقا به مقام خواجگی ! در حرمسرای فتحعلیشاه قاجار به خدمت پرداخت)
23.      خون بهای اسفندیار ( سرگذشت بازماندگان جهان پهلوان رستم، برگردان به  نثر از کتاب بهمن نامه اثر ایرانشاه بن ابی الخیر، حماسه سرای قرن پنجم  هجری)
24.     دلربا ( زندگی نامه مهر النسا، ملکه ایرانی هندوستان)
25.     نادرشاه مرد حماسه ها ( سرگذشت نادر شاه افشار از تولد تا مرگ)
26.     آریو برزن ( نگاهی دیگر به زندگی سرداز فداکاری که پاسدار تخت جمشید بود)
27.     آتوسا در 2 جلد ( مجوز چاپ نگرفته است )
28.     جاذبه ملیجک ( خار پشم زنان حرمسرا و درباریان زمان ناصر الدین شاه قاجار، مجموعه مقالات تاریخی)
29.     رابعه ( زنی که کنیز غلامش شد، سرگذشت نخستین زن سخن سرای فارسی)
30.     پروشات در 2 جلد ( داریوش دوم و سوداهای خام یک زن همراه با زندگی نامه سقراط پدر فلسفه جهان)